درس یازدهم: فعل مجهول

نکات محتوایی

1- ترجمه صحیح فعل مجهول با لحاظ ماضی یا مضارع یا امر بودن و نیز شماره صیغه فعل، نیاز به تمرین و ممارست طلاب دارد. ان شاء الله اساتید معزّز، راهنمایی و تدبیر لازم را در این مورد، اعمال خواهند فرمود.

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

2- درباره شیوه مجهول کردن ماضی، یک استثناء در ماضی مجهول ثلاثی مزید وجود دارد و آن، مجهول اجوف در دو باب افتعال و انفعال است مثل اِختیر و اِنقید که در ابواب مذکور توضیح داده شده است: درس 31 ص251- درس 32 ص257

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

3- مبحث مجهول کردن جمله از ویرایش جدید کتاب حذف شده و به شیوه مجهول کردن افعال، اکتفا شده است؛ زیرا مجهول کردن جمله، مربوط به ساختار کلمه نیست و ناظر به ترکیب و جمله است؛ لذا با مباحث نحو، تناسب بیشتری دارد.

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

4- در ص101، نکته 1 از مبحث شماره 4 (ترجمه افعال مجهول عربی به فارسی): در دو آیه شریفه، فعل مجهول به شکل “سوم شخص معلوم” ترجمه شده است. توضیح این مطلب در نوشته استاد شهریاری با عنوان “ترجمه فعل مجهول” قبلا در این تالار آمده است. برای مشاهده این مطلب، اینجا را کلیک کنید. البته مثال سوم که بعد از دو آیه شریفه آمده (یُقتلون) از سنخ دو آیه شریفه نیست.

4 دیدگاه

    1. سلام بر شما
      اساسا متن خوانی فنی است که لازم است طلاب محترم از همان پایه اول به آن اهتمام داشته باشند و از همان ابتدا به مواردی مانند اعراب کلمات، حرکات افعال و تشخیص ارکان جمله و … دقت داشته باشند.
      اما در خصوص تشخیص فعل معلوم و مجهول، آنچه مهم است تشخیص لزوم یا تعدیه افعال است که با تشخیص لزوم و تعدیه و سپس لحاظ کلمات پس از آن می توان به معلوم یا مجهول بودن فعل پی برد.
      راه های تشخیص لازم یا متعدی بودن افعال:
      1- راه دقیق و بدون نقص: رجوع به لغت نامه های مانند الوسیط یا المنجد [روش فهمیدن لزوم یا تعدیه افعال در مراحل آشنایی با لغت نامه در بخش قفسه کتب و مقالات قابل مشاهده است]

      2- روش غیر دقیق ولکن سریع: ساختن اسم مفعول از فعل و معهود بودن اسم مفعول آن در ذهن بدون حرف جر. به عنوان مثال با مواجهه با فعل ملک و شک در لزوم یا تعدیه بودن آن، اسم مفعول آن «مملوک» می باشد و چون مملوک معهود است، کاشف از متعدی بودن ملک است و معنای آن این است که «آن شیء را مالک شد»

      3- بررسی جلمه و کلمات موجود در آن: اگر پس از کلمه این ضمیر یا اسمی منصوب در جایگاه مفعول آمده باشد بی شک این فعل متعدی است. ولکن نمی توان در صورت نبود اسم یا ضمیر منصوب حکم به لازم بودن فعل نمود زیرا چه بسا مفعول به، به جهتی ذکر نشده باشد.

      در این زمینه به درس دهم کتاب دانش صرف و درس دوم کتاب صرف کاربردی (استاد فائزی نسب) رجوع نمایید.

    1. سلام علیکم
      ممنون از سوال شما. هدف از مجهول کردن فعل، عدم ذکر فاعل فعل است و لذا فعل مجهول، می فهماند که این فعل، فاعلی داشته که ذکر نشده است. همانند فارسی که وقتی فعل «غذا خورده شده است» می فهمیم که فاعلی بوده است و متکلم آن را بیان نکرده است و فعل را به صورت مجهولی آورده است.
      اما اینکه دلیل عدم ذکر فاعل چیست؛ انگیزه های مختلفی است، گاهی سبب عوم ذکر فاعل، جهل متکلم است مانند «سُرِقَ ثوبی»(لباسم دزدیده شده است) و گاهی سبب آن علم مخاطب است مانند «خُلِقَ الانسان». گاهی اباء متکلم از نام بردن فاعل است مانند «قُتِلَ علیٌ المرتضی» که فاعل ذکر نشده است و…
      غلائینی در جامع الدروس، اغراض مجهول کردن فعل را اینگونه گفته است: «الفعل المجهول: ما لم يذكر فاعله في الكلام بل كان محذوفا لغرض من الأغراض: إما للإيجاز، اعتمادا على ذكاء السامع، و إما للعلم به، و إما للجهل به، و إما للخوف عليه، و إما للخوف منه، و إما لتحقيره؛ فتكرم لسانك عنه، و إما لتعظيمه تشريفا له فتكرمه أن يذكر، إن فعل ما لا ينبغي لمثله أن يفعله، و إما لإبهامه على السامع.» [جامع الدروس، 39]

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *