نکات محتوایی
1- قواعد اختصاصی اعلال اسم، در صرف ساده 10 مورد بود. اینجا چرا فقط سه مورد آمده؟ پاسخ: قواعد دیگر عمدتا به محل اختصاصی اجرای آن رفته مثلا قاعده 2 به اسم فاعل و قاعده 6 به جمع مکسر و قاعده 9 به اسم تفضیل. برخی قواعد مثل 3 و 4 نیز قابل اغماض بوده به جهاتی که قابل فهم است
🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸
2- قاعده اول اعلال، از نوع چهارم اعلال است یعنی نه اسکانی است و نه قلبی و نه حذفی بلکه به تغییر حرکت ماقبل عله است جهت تناسب با عله مابعد
🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸
3- مثالهای قاعده دوم اعلال به صورت ستونی: ستون اول، قلب واو و یاء در مصدر ثلاثی مجرد- ستون دوم: قلب آن دو در مصدر مزید- ستون سوم: قلب آن دو در غیرمصدر اعم از جمع و مفرد
🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸
4- در بسیاری از کتب صرفی، بحث مقصور و ممدود در ابتدای بخش تثنیه آمده یا بلافاصله بعد از این بحث، بحث تثنیه مطرح شده
🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸
5- درباره نحوه کتابت اسم مقصور منوّن دقت شود که تنوین روی حرف ماقبل اخیر می آید: هدًی-فتًی – عصًا- مصطفًی- مستعلًی
🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸
6- در امثال ماء و داء که الف، زائده نیست، ممدود صرفی نیستند اما ممدود تجویدی هستند. زیرا در تجوید، هرجا حرف، کشیده شود، ملاک است و لذا این دو نیز ممدود هستند؛ اما در صرف، این تقسیم ناظر به تثنیه و جمع سالم و… است که ماء و داء مثل کلمات صحیح، مثنی می شوند.
با عرض سلام و خسته نباشید
قاعده 5 ناقص جزئی از قاعده 2 اسم است، چرا در ناقص به عنوان قاعده ای اختصاصی ذکر شده است؟
با عرض سلام و تشكر بابت سوال شما
در چاپ 97، بنا بر اين است كه در اجوف و ناقص، قاعده آخر، مربوط به مصدر آن باشد و لذا هر چند قاعده بیان شده برای مصدر، قاعده ای عمومی است و محدود به مصادر نیست، اما به قدر ضرورت بسنده شده است و اصل قاعده در بخش اسم مطرح شده است.
عرض سلام و احترام
در مورد اسامی که منتهی به واو مدی می‌شوند همچون ضَحُو، اولا جزو کدام یک از دسته های پنجگانه اسم قرار می گیرند و ثانیا اینکه در مباحث مثنا و جمع و منسوب چه حکمی پیدا می‌کنند؟
با سلام و تشکر از سؤال شما
توجه به این نکته ضروری است که اسم مختوم به واو در عربی از سه حال خارج نیست:
1- اسم های مبنی مانند ذو(از اسماء موصوله[طائیة])؛ که این دسته از کلمات، از تقسیم بندی اسم به مقصور و منقوص و … خارج است زیرا این تقسیم بندی برای اسم های معرب است.
2- اسم های معرب مختوم به واو ماقبل ساکن مانند دَلو؛ که این دسته از اسماء، شبه صحیح هستند
3- اسم های معرب مختوم به واو غیر لازمه ماقبل ضمه مانند أخو در «جاء أخو زیدٍ»؛ که این اسم ها(اسماء ستّة) هم صحیح اند، البته اعرابشان به حرف است نه به حرکت.
اما «اسم های معرب مختوم به واو لازمه ماقبل ضمه» در زبان عربی اساسا وجود ندارد و ادبا تصریح کرده اند که «ليس فى العربية اسم معرب آخره واو لازمة قبلها ضمة» (حاشیة الصبان/ج3/ص283 و شرح ابن طولون على ألفية ابن مالك / ج2 / 146)
مثالی هم که بیان فرمودید(الضحو)، در کتب لغت بر وزن «فَعل»(مانند دَلو) گزارش شده است و بنابراین شبه صحیح است و کلمات شبه صحیح در تصریفات صرفی، حکم صحیح را دارند
سوال.
وجه تسمیه در کلمه شبه صحیح چیست؟
سلام علیکم. با تتشکر از سوال شما
وجه تسمیه شبه صحیح این است که از جهات احکام صرفی و نحوی، این کلمات حکم کلمات صحیح را دارد و دلیل آن، خفت حرف عله متحرک به جهت سکون پیش از آن است؛ لذا
هم در صرف، در بحث های “مثنی”، “جمع های سالم”، “منسوب” و مصغر این کلمات با کلمه صحیح هم حکم اند
و هم در نحو، در بحث نوع اعراب این کلمات حکم صحیح را دارند.
البته اصطلاح “شبه صحیح” بیشتر در کتب متاخر به کار رفته است و در کتب قدیم از تعابیری چون «ملحق به صحیح» یا «جاری مجاری صحیح» استفاده شده است