درس چهل و یکم: جمع مکسر

نکات محتوایی

1- اشکالاتی که ممکن است به تعریف جمع مکسر شود: شرح الرضی علی الکافیه ج3 ص396

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

2- به گفته کتاب دراسات لاسلوب القران الکریم ج7ص293 پرکاربردترین وزن جمع مکسر در قرآن کریم، وزن أفعال است

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

3- درباره کاربردهای مختلف وزن فِعال که در پاورقی آمده، مناسب است به طور کلی این نکته به طلاب گوشزد شود که یکی از کارهای مهم در بخش اسم آن است که مواضع اصلی کاربرد هر یک از اوزان مهم اسم را شناسایی و ثبت کنیم.

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

4- درباره عدم اعلال در طِوال، بنا بر آنچه از تاج العروس برمی‌آید، باید علت را تصحیح عین در مفرد بدانیم – نه آنچه در برخی منابع اصلی و نیز صرف ساده آمده که باید واو درمفردش، یا ساکن باشد و یا معلّ – . تاج العروس ذیل کلمه طوال: و حَكَى اللُّغَويون: طِيالٌ‏، و لا يُوجبه القِياس لأَنَّ الواوَ قد صَحَّت في الواحِدِ فحُكْمُها أَنْ تصحَّ في الجَمْع‏

ممکن است جیاد که جمع جواد است، حرف بالا را نقض کند اما در شرح تسهیل ناظرالجیش آن را شاذ می داند: ج10 ص5063

  • ضمنا در وزن أفعلاء هم در اجوف های واوی در مثل اشقیاء که در اصل اشقواء بوده است، به دلیل قاعده 2 ناقص است

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

5- قاعده أدلوُ : أدلی هم که قاعده 7 اسم در صرف ساده است، در جمع مکسر مطرح است اما به علت کمی مصادیقش مطرح نشد

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

6- در بحث جمع قله و کثره، در علوم العربیه ص432 یکی از شرایط افاده قله برای اوزان چهارگانه را نکره بودن آنها دانسته. بررسی شود که در منابع نیز این مطلب مطرح شده؟

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

7- تشکیک موسوعه النحو و الصرف ص300 و 301 درباره اختلاف مدلول جمع قله و کثره

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

8- در مورد علت عدم اعلال در جمع قله‌: شرح شافیه مرحوم رضی ج3 ص145

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

9- برای جمع الجمع، در المستقصی ص833 به بعد، مثالهای فراوانی آورده است. در مواردی جمع جمع الجمع داریم: یمین— ایمُن —- ایامن —- ایامنون

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

10- استدلال مرحوم رضی برای جمع مکسر نبودن امثال رَکب و صَحب در شرح کافیه ج3 ص366

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

11- درباره حکم تذکیر و تانیث در اسم جمع، اختلاف است. ر.ک: حاشیه صبان ج1 ص37 و ج4 ص86

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

12- اسم جمعی جنس، اصطلاح درست است نه اسم جنس جمعی به همان دلیل که اصطلاح جمع سالم مذکر درست است زیرا این عبارت برگردان «اسم الجنس الجمعی» است که جمعی صفت اسم است و در فارسی بر خلاف عربی، صفت، مقدم بر مضاف إلیه می آید.

🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸🔸 🔸

13- در کتب ادبیات از اسم جمعی جنس در خیلی جاها تعبیر به اسم جنس شده که نباید با اصطلاح اسم جنس در اصول خلط شود

🔸 🔸 🔸 🔸 🔸 🔸 🔸 🔸

14- پاسخ هم اندیشی: شرح الرضی علی الکافیه ج3 ص367

🔸 🔸 🔸 🔸 🔸 🔸 🔸 🔸

15- مثنی یا جمع بسته شدن اسم جمع ها به صورت قیاسی محل اشکال است و برخی آن را سماعی دانسته است زیرا نسبت به برخی اسم جمع ها مثنی یا جمعی گزارش نشده است مانند ناس. ر.ک. شرح التسهیل، ج1، ص405.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *